Ingrid Lieten is directeur van Verso, de koepelorganisatie van sociale ondernemingen in Vlaanderen. Ze was eerder Vlaams minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding en leidde voorheen De Lijn als gedelegeerd bestuurder.
Vanuit haar jarenlange maatschappelijke engagement zet Ingrid zich vandaag met volle overtuiging in voor een sterk middenveld en meer sociale impact.
Verso en XPAIR ontwikkelden in 2020 samen Recto Verso, het ledenmagazine dat een blik gunt voor en achter de schermen van sociale ondernemingen. Sindsdien verschijnen elk jaar twee nummers, en hoewel we intussen echt wel beter weten, toch zijn we telkens weer verrast door het engagement, het professionalisme en de innovatiekracht van de social-profitsector.
“Ik dacht: is het raar dat ik nog werk? Nee, het is toch fantastisch om te blijven gáán”
Ingrid Lieten is niet van plan om achterover te leunen. “Ik heb de kaap van de zestig genomen, ja. Wellicht is dat de reden waarom ik vaker dan me lief is mensen tegenkom die vragen óf en waaróm ik nog werk. Alsof dat iets vreemd is. Ik vind dat net fantastisch. Zolang ik het gevoel heb dat ik kan bijdragen, blijf ik gáán.”
Die drang om het verschil te maken is diepgeworteld. “Ik ben altijd maatschappelijk geëngageerd geweest. Er komen constant nieuwe kansen op mijn pad waar ik denk: daar kan ik nog iets betekenen. Mijn man lacht daar al eens mee: ‘Ga je weer een organisatie proberen te redden?’ Misschien wel, ja.”
Bij Verso, de federatie van sociale ondernemingen, voelt ze zich op haar plaats. “Ik werk met mensen die vanuit overtuiging en engagement handelen. Dat is een voorrecht. Wat ons bindt, is de wil om het beter te doen, ondanks verschillen in visie. Als de goodwill er is, kun je veel bereiken.”
Verwondering is geen vrijblijvende emotie. Het is een houding. “Zelfs al zie je dingen al zestig jaar, je kan ze nog altijd opnieuw als wonderlijk ervaren. Die blik van bewondering is essentieel. Zo lees ik vaak iets in ons magazine Recto Verso waarvan ik denk: ‘Wauw, dat wist ik niet. Wat een prachtig initiatief.’ En dan voel ik me erg trots op wat onze leden bereiken en wat we met onze sociale ondernemingen bijdragen aan het welzijn van zoveel mensen in Vlaanderen.”
“Herleid het tot de essentie. Geen blabla. Zeg wat je écht bedoelt”
Aan wollige taal heeft Ingrid een broertje dood. “Sterke communicatie? Dat is helder zijn. Dingen terugbrengen tot hun kern. Niet te veel blabla. Dat past bij mij. Ik ben nogal rechtuit. Soms excuseer ik me daarvoor, maar ik vind het belangrijk dat dingen duidelijk zijn.”
Behalve helderheid speelt ook timing een grote rol. “Wanneer is je publiek ontvankelijk voor wat je zegt? Dat is essentieel. Woordkeuze, timing, en ook beeld – het hele plaatje telt.”
Haar jaren in de politiek leerden haar hoe cruciaal communicatie is. “Daar wordt alles wat je zegt gewikt en gewogen. Je moet nadenken over de perceptie, over hoe iets overkomt. Dat vraagt voorbereiding en bewustzijn.”
Toch is ze niet blind voor de tekortkomingen van communicatie, zeker als die faalt waar samenwerking nodig is. “Ik zit in de raad van bestuur van een ziekenhuis en ik kan me erover opwinden dat de communicatie tussen het bestuur en de artsen soms stroef loopt. Open communicatie begint met openheid van geest. Ik bedoel: je moet rationeel en empathisch in de schoenen van de ander durven te staan. Zolang je blijft vastzitten in vooroordelen, kun je niet samenwerken. En zonder samenwerking geen vooruitgang.”
“Ik ben een vrouw, ik ben Limburgse, en ik kleed me niet als een man om serieus genomen te worden”
Authenticiteit klinkt als een uitgekauwd modewoord, maar voor Ingrid is het een levenshouding. “Ik ben wie ik ben. Ik hoef me niet anders voor te doen. Ik ben een vrouw, ik ben Limburgse, en dat steek ik niet weg. Dat is mijn identiteit.”
Ze verzet zich tegen het idee dat vrouwen zich moeten aanpassen aan mannelijke normen om ernstig genomen te worden.
“Ik draag een kleedje als ik daar zin in heb. Je hoeft geen broekpak aan om gezag uit te stralen. Vrouwen in leidinggevende functies balanceren vaak op een koord: als je te lief bent, word je niet serieus genomen. Ben je kordaat, dan ben je meteen een ‘bitch’. Ik weiger dat spel mee te spelen.”
Ook haar eigen gelaagdheid draagt bij aan wie ze is als leider. “Ik heb verschillende rollen gehad, veel meegemaakt, en dat vormt je. Die gelaagdheid omarmen, dat is voor mij de kern van authenticiteit.”
Wat haar typeert? Vastberadenheid. “Sommigen noemen het dwingend, maar ik ben een doorduwer. Als ik weerstand voel, zal ik temporiseren, bijsturen. Maar het doel geef ik niet op.”
Wat haar ergert, is het hardnekkige cliché over sociale ondernemingen. “Dat ze zouden leven van subsidies – vaak plastisch en bijna palliatief omschreven als zouden ze ‘aan het infuus hangen van de overheid’ – en omvallen als je die wegneemt. Dat is gewoon fout. Onze ondernemingen zijn ontstaan om een concrete nood in te vullen en worden professioneel gerund. Ze vervullen een cruciale maatschappelijke rol – vaak ook een essentiële rol in de waardeketen van bedrijven uit de profit sector. Ze verdienen respect, geen misprijzen.”
“Politici kunnen het niet alleen. We moeten samen onze samenleving dragen”
Samenwerking stroomt door de aderen van Ingrid. Ze gelooft niet dat ‘de politiek’ alles kan of moet oplossen. “De scheiding tussen ‘privé’ en ‘publiek’ is achterhaald. We moeten samen aan onze samenleving bouwen: middenveld, politiek, onderwijs, sociale partners... Het is de enige manier om de vele veranderingen waarmee we worden geconfronteerd aan te pakken.”
Maar samenwerking begint niet met structuren. Ze begint bij mensen. “Het start allemaal bij het individu. Je maakt je eigen keuzes. En je bent verantwoordelijk voor wat je met die keuzes doet. We kunnen alleen verandering realiseren als er maatschappelijk engagement is – en dat is niets anders dan de optelsom van individueel engagement.”
Ingrid maakt zich zorgen over hoe individuele verantwoordelijkheid soms verdwijnt in cynisme of polarisatie. “Er wordt vaak op politici gekankerd. Ik zeg dan: doe het zelf eens. Of stel je voor dat jij als bedrijfsleider om de drie maanden een peiling krijgt van je personeel, je klanten en het brede publiek. Wat doet dat met je?”
Wie haar persoonlijk inspireert, is verrassend dichtbij: haar moeder. “Ze is 85, heeft de laatste jaren alles georganiseerd rond de zorg voor mijn vader. Nu is ze nog steeds actief en maatschappelijk betrokken. Ze is een rolmodel. Daar ben ik trots op.” Ingrid’s pleidooi is helder: “Verandering komt niet alleen van bovenaf. We hebben elkaar nodig. Niemand kan het alleen, maar niemand is ook onbelangrijk. Je keuzes doen ertoe. Elke dag opnieuw.”
“Ik wil kunnen zeggen: toen hebben we samen écht iets gerealiseerd”
Elke ochtend ademt Ingrid de nieuwe dag in met volle teugen. “Ja, ik heb die goesting nog. Omdat ik zinvol werk mag doen. Omdat ik elke dag iets kan betekenen.”
Wat ze haar jongere zelf zou meegeven? “Maak keuzes per levensfase. Je hoeft niet nu al te weten wat je de rest van je leven wil. Het is oké om te veranderen. Om opnieuw te beginnen.”
Spijt over gemaakte keuzes heeft ze niet – “dat is een zinloze oefening” – al is er wel iets dat blijft knagen. “Toen ik in de politiek zat, was ik vaak afwezig als moeder. Mijn man en kinderen hebben dat opgevangen. Zonder daarover ooit te klagen. Maar achteraf denk ik soms: ik heb die moederrol te minimalistisch ingevuld. Dat probeer ik nu goed te maken.”
Haar ultieme drijfveer? Dingen realiseren. “Ik wil kunnen terugkijken en zeggen: dat hebben we samen bereikt. Die resultaten, die sporen van verandering – dat zijn mijn steentjes in de rivier.”
Naïef kun je dat perspectief niet noemen, want Ingrid houdt de grotere horizon scherp in de gaten. Wat haar wakker houdt, zijn niet meteen deadlines of dossiers, maar de onderstroom van onze tijd. “Ik maak me zorgen over hoe sommige wereldleiders vandaag communiceren. Ze normaliseren respectloos gedrag.
We leren onze kinderen dat liegen, schelden en pesten niet oké zijn – en dan zien ze volwassenen op het hoogste niveau het omgekeerde doen.”
Voor Ingrid is het een culturele dreiging. “Als zulke leiders het slechte voorbeeld geven, sijpelt dat door. Dan lijkt het plots oké om je slecht te gedragen. Dat is een aanslag op onze waarden. We moeten ons daar als samenleving tegen verzetten. Dat is niet onze manier van samenleven.”
En dus blijft ze zich engageren. Met goesting. Met overtuiging. En altijd met het besef: echte verandering vraagt samenwerking – én waakzaamheid.
Over de foto’s van Marco Mertens
Ingrid Lieten en Dirk Remmerie (XPAIR)